Ο εκδότης του “φ” μιλάει με τον Γιάννη Πηλιούνη

HELLENIC NEXUS: Ποιο ήταν το βασικό κίνητρο σας, ώστε να προχωρήσετε στην έκδοση τον περιοδικού «Το φ»;

Βασίλης Βισκαδουράκης: Αρχικά κύριε Πηλιούνη θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την ευκαιρία που μου δίνετε εσείς προσωπικά, αλλά και το NEXUS να μιλήσω για τα Μαθηματικά, γιατί περί αυτού πρόκειται, έχοντας βαθύτατα πειστεί, διδάσκοντας τα για σχεδόν 30 χρόνια, πως αποτελούν όχι μόνο ύψιστη κατάκτηση του ανθρώπινου πνεύματος, αλλά και τον βασικότερο μοχλό ανάπτυξης των σύγχρονων εθνικών οικονομιών. Η συνεισφορά όμως των Μαθηματικών και της Μαθηματικής Εκπαίδευσης, δεν περιορίζεται μόνο στο συνολικό επίπεδο μιας κοινωνίας. Πιστεύω, και σίγουρα δύσκολα θα βρει κανείς ανθρώπους που δεν πιστεύουν το ίδιο πράγμα, ότι τα Μαθηματικά βοηθούν τον νέο άνθρωπο να αποκτήσει αυτοσυνείδηση, να κατανοήσει τα όριά του, να απαλλαγεί από δεισιδαιμονίες και να αισθανθεί ελεύθερος.

Αποτελούν ένα χώρο όπου καθένας από την τρυφερή παιδική του ηλικία, μέχρι το πιο βαθύ γήρας, μπορεί να αναζητήσει και να γευθεί τη χαρά της δημιουργίας και της ανακάλυψης μικρών ή μεγαλύτερων αληθειών, ανάλογα με τις ικανότητές και την εργατικότητά του, αλλά ανάλογα και με τις ευκαιρίες που Θα έχει, κυρίως στα πρώτα του βήματα στα Μαθηματικά. Και μ' αυτό περνώ στην ουσία της απάντησης μου στο ερώτημά σας. Βασικό κίνητρο στο εγχείρημα της έκδοσης του "φ" με τη συγκεκριμένη δομή και συγκρότηση, ήταν και παραμένει, η παροχή όσο γίνεται περισσότερων ευκαιριών, τελικά στους μαθητές μας των δύο πρώτων βαθμίδων, μέσω των δασκάλων τους, οι οποίοι έχοντας στα χέρια τους ένα υλικό όπως αυτό που σε κάθε τεύχος του "φ" υπάρχει, επιλεγμένο με την υπομονή και την επιμέλεια που απαιτείται, μπορούν χρησιμο­ποιώντας το, να εμπνέουν την αγάπη προς τα Μαθηματικά στους μαθητές τους, να εντοπίζουν τους πιο προικισμένους και να τους ενθαρρύνουν σε βαθύτερη και ουσιαστικότερη ενασχόληση με τα Μαθηματικά.

Είναι φανερό λοιπόν πως ο κύριος στόχος - αποδέχτης του "φ" είναι ο δάσκαλος των Μαθηματικών κυρίως της Δευτεροβάθμιας, αλλά εν πολλοίς και της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Ο δάσκαλος των Μαθηματικών Θεωρούμενος ως γονιός, επιστήμονας, δάσκαλος και πολίτης. Αυτοί είναι οι βασικοί άξονες πάνω και γύρω από τους οποίους συγκροτείται η ύλη του "φ" κάθε χρόνο. Ανησυχίες και ενδιαφέροντα γύρω από αυτούς τους άξονες, του δασκάλου των Μαθηματικών φιλοδοξεί το "φ" να καλύψει. Και πάντα επιδιώκοντας τη χρυσή τομή μεταξύ Θεωρίας και πράξης. Η τελευταία αυτή επισήμανση και με δεδομένη την απουσία αντίστοιχου περιοδικού στη χώρα μας, αλλά και στο εξωτερικό απ'οσο γνωρίζω, θα ήθελα να σας αναφέρω ότι έπαιξε κεντρικό ρόλο στην απόφασή για την έκδοση του "φ", πράγμα που αποτυπώθηκε και στην επιλογή της επωνυμίας του περιοδικού. Υπενθυμίζουμε για τους αναγνώστες που ίσως δεν το γνωρίζουν πως το "φ" είναι ο διεθνής συμβολισμός της χρυσής τομής προς τιμήν του Φειδία που φαίνεται πως με συνειδητή επιλογή έχει χρησιμοποιήσει αυτό το λόγο, όχι μόνο στον Παρθενώνα αλλά και σε άλλα έργα του.

Παράλληλα κύριε Πηλιούνη, θα ήθελα να υπενθυμίσω πως η Διδακτική των Μαθηματικών τα τελευταία 30 χρόνια έχει θέσει σημαντικά ζητήματα που απαιτούν επικοινωνία και διάλογο και αυτό είναι επίσης βασική επιδίωξη και λόγος ύπαρξης του "φ". Μέσα από τις σελίδες του έχουν εκφρασθεί άνθρωποι που ή δεν είχαν μέχρι τώρα βρει το κατάλληλο κανάλι να δημοσιο­ποιήσουν σημαντικές σκέψεις και προβληματισμούς ή που τα υπάρχοντα μέσα σκόπιμα τους αγνοούσαν ή και που οι ίδιοι απέφευγαν να κάνουν χρήση των υπαρ­χόντων μέσων αφού η όλη τακτική και φιλοσοφία αυτών δεν τους εξέφραζαν. Αλλά προς την ίδια κατεύθυνση, το "φ" έχει επίσης φέρει κοντά στους "Ελληνες δασκάλους των Μαθημα­τικών, σκέψεις και ιδέες πολύ σημαντικών προσωπι­κοτήτων από το διεθνές στερέωμα των Μαθηματικών. Σκέψεις και ιδέες που πραγματικά πριν λίγα χρόνια ελάχιστοι συνάδελφοί μας είχαν την δυνατότητα να γνωρίσουν και να μελετήσουν, οπότε η κάλυψη αυτού του κενού για μένα ήταν και παραμένει ζωτικής σημασίας.Αυτά σε γενικές γραμμές, μαζί με μια μεγάλη δόση "κρητικής κουζουλάδας" ήταν και τα κίνητρα κύριε Πηλιούνη, που με οδήγησαν στον σχεδιασμό και την αποκοτιά της έκδοσης του "φ".

HN: Έχουν γίνει καθόλου προσπάθειες ή προτάσεις, ώστε «Το Φ» να μπορέσει να βρει τον δρόμο του μέσα στον εκπαιδευτικό χώρο του Ελληνικού Γυμνασίου και Λυκείου;

ΒΒ: Ναι, έχει γίνει μια πρώτη προσπάθεια εκ μέρους μου με την υποβολή στο αντίστοιχο τμήμα του ΥΠΕΠΘ, αίτησης για εισαγωγή του "φ" στις Σχολικές Βιβλιοθήκες. Η αίτηση αυτή έχει υποβληθεί τέλη του 2004 ή αρχές του 2005 (συγχωρέστε με για την ασθενή μου μνήμη), αλλά απάντηση δεν πήρα ποτέ. Φαίνεται πως το "φ" δεν άξιζε για τους υπεύθυνους του ΥΠΕΠΘ ούτε αυτή ακόμα την απορριπτική απάντηση. Όσο για το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, μόλις τον περασμένο Σεπτέμβρη, μετά από 5 ολόκληρα χρόνια κυκλοφορίας, μου ζητήθηκε από την υπεύθυνη της βιβλιοθήκης από ποιο βιβλιοπωλείο μπορούν να το αγοράσουν για να το εντάξουν στις βιβλιογραφικές πηγές του «Δελτίου Εκπαιδευτικής Αρθρογραφίας του Π.Ι.». Βέβαια η μικρή (;) αυτή καθυστέρηση δεν είναι αδικαιολόγητη.

Για να καταλάβετε πόση σημασία αποδίδει το Π.Ι. στην ενημέρωση και την επιμόρφωση του "Ελληνα δασκάλου των Μαθηματικών, αρκεί να αναφερθεί πως το παλαιότερο αυτό περιοδικό του Π.Ι. συντάσσεται από επιτροπή που απαρτίζουν 4 φιλόλογοι καθηγήτριες, μία Αγγλικών, μία Γαλλικών και μία ... Νηπιαγωγός. Δεν νομίζετε ότι μια τέτοια επιτροπή, όση καλή θέληση και να έχει, δεν είναι σε Θέση να κατανοήσει τι συμβαίνει στο χώρο της Μαθηματικής Εκπαίδευσης και τι αξίζει να τεθεί υπόψιν των συναδέλφων; Και όμως, η παρουσία ενός μαθηματικού στην Επιτροπή αυτή είναι φαίνεται πολυτέλεια για το Π.Ι. Αλλά για να επανέλθουμε στο ζήτημα της εισαγωγής του «φ» στο χώρο των Σχολικών Βιβλιοθηκών, Θα ήθελα να διατυπώσω και από το βήμα του περιοδικού σας, ξανά το αίτημα, με την ελπίδα πως η νέα ηγεσία του ΥΠΠΕΟ ή τέλος πάντων οι υπό τις κατευθύνσεις της αρμόδιοι, θα επιδείξουν μεγαλύ­τερη ευαισθησία στο ζήτημα της Μαθηματικής Εκπαίδευσης και κατά συνέπεια στην συνεισφορά που μπορεί και το «φ» να έχει με τις μικρές του δυνάμεις προς αυτή την κατεύθυνση.

HN: Από τους επίσημους και θεσμικούς Πανεπιστημιακούς φορείς, δεν έχουμε δει ποτέ μία προσπάθεια έκδοσης ενός περιοδικού σαν τον δικού σας, έστω και μικρότερων απαιτήσεων, είτε στα Μαθηματικά, είτε σε χώρους άλλων επιστημονικών πεδίων. Ποιές νομίζετε ότι είναι οι αιτίες γι' αυτό;

ΒΒ: Κύριε Πηλιούνη: Όσο περνούν τα χρόνια, παράλληλα με τη συνειδητοποίηση όλο και βαθύτε­ρα, της ανάγκης για συλλογικές δράσεις, συνειδη­τοποιώ επίσης όλο και περισσότερο το ρόλο της προσωπικής και της ατομικής ευθύνης και πρωτο­βουλίας. Σίγουρα δεν μπορούμε τα πάντα να τα περιμένουμε από φορείς επίσημους ή ανεπίση­μους. Πολύ δε περισσότερο που για να προκύψει ένα αποτέλεσμα θα πρέπει συνήθως να συνυπάρ­ξουν άνθρωποι και απόψεις αλλά και σκοπιμότητες πολλές φορές, και αυτό όπως καταλαβαίνετε δεν είναι εύκολο πράγμα. Αν δε συνυπολογίσουμε προκαταλήψεις, αγκυλώ­σεις και γραφειοκρατικούς σκοπέλους, το πράγμα δυσκολεύει ακόμα περισσότερο. Εξάλλου κύριε Πηλιούνη, συλλογικά οράματα, δύ­σκολα μπορεί κανείς να φανταστεί. Συνήθως τα ορά­ματα έχουν ατομική και προσωπική προέλευση τα οποία στη συνέχεια μπορεί να υιοθετηθούν , να εμπλουτισθούν και να υλοποιηθούν από συλλο­γικούς φορείς. Για παράδειγμα, όταν μετά την εκλογή του πριν λίγα χρόνια ο πρόεδρος της Αμερικανικής Μαθηματικής Εταιρείας ρωτήθηκε αν η Εταιρεία σχεδίαζε να εκδό­σει ίσως κάποιο νέο περιοδικό, εκείνος απάντησε πως τέτοιες ιδέες δεν προκύπτουν με αποφάσεις απ'τα πάνω, αλλά ως οράματα ανθρώπων.

Και πρά­γματι αν ψάξει κανείς την ιστορία θα διαπιστώσει πως πολλά έγκυρα και με μακρά και συνεχή παρου­σία περιοδικά, φορέων πλέον, αρχικά ξεκίνησαν ως προσωπικές πρωτοβουλίες. Για παράδειγμα το διά­σημο Ουγγρικό περιοδικό Κ011181 ιδρύθηκε τον 19° αιώνα από έναν καθηγητή Μαθηματικών της Μέσης Εκπαίδευσης. Και δεν σας κρύβω κύριε Πηλιούνη πως η γνώση αυτού του ιστορικού στοιχείου, την περίοδο που άρχιζε να μορφοποιείται στο μυαλό μου η έκδοση του «φ» έπαιξε καταλυτικό ρόλο στο να πάρω την απόφαση να προχωρήσω, Θεωρώντας πια ότι δεν πρόκειται για μια πρωτόγνωρη ουτοπία που δεν είχε άλλοτε επιχειρηθεί. Τέλος Θα πρέπει να πούμε ότι και οι οικονομικές απαιτήσεις της έκδοσης ενός εντύπου όπως το «φ», δεν είναι αμελητέες ούτε και για συλλογικούς φορείς. Και φαίνεται πως αυτοί προτιμούν να διοχετεύουν τα χρήματα που διαχειρίζονται σε άλλες πιο αποτελε­σματικές (;) προτεραιότητες.

HN: Τα περισσότερα από τα μαθηματικά προβλήματα πού έθεσε ο Ντάβιντ Χίλμπερτ στις αρχές τον αιώνα ώς αναγκαία να επιλυθούν, παραμένουν ακόμα άλυτα. Εν τούτοις, τα μοντέρνα μαθηματικά που εκ τον μηδενός δημιουργήθηκαν για να μελετηθούν τα σύγ­χρονα προβλήματα της Θεωρητικής Φυσικής, που ζήτημα είναι αν τα καταλαβαίνουν 200 άτομα σε όλο τον κόσμο, έχούν οδηγήσει την μαθηματική σκέψη σε απίστευτη πολυπλοκό­τητα. Είναι μονόδρομος αυτή η πορεία, που αποξενώνει τελείως τα μαθηματικά από τον μέσο άνθρωπο, ή μήπως έχουμε κάνει κάπου λάθος; Ποιο βλέπετε λοιπόν να είναι το μέλλον της μαθηματικής σκέψης και των Μαθηματικών εν γένει;

ΒΒ: Κύριε Πηλιούνη, νομίζω ότι τα Μαθηματικά έχουν πλέον αποκτήσει μια τέτοια δυναμική που κανένας δεν μπορεί να προβλέψει και πολύ περισσότερο να κατευθύνει την εξέλιξη τους. Ούτε καν ένας νέος Hilbert, που με την ευκαιρία να αναφέρουμε πως τα περισσότερα από τα 23 προβλήματα που είχε θέσει στις αρχές του 200υ αιώνα έχουν επιλυθεί. Το ότι κάποια απ' αυτά ακόμα αντιστέκονται, αυτό σε καμία περίπτωση δεν Θα μπορούσε να σημαίνει ότι τα Μαθηματικά Θα έπρεπε να μείνουν σ' αυτά, και μόνο αφού τα επιλύσουν να πάνε παρακάτω. Μια τέτοια τακτική θα ήταν αυτοκαταστροφική για τα Μαθηματικά. Παράλληλα οι απαιτήσεις τόσο των εφαρμογών, όσο και αυτές που τίθενται από τις Επιστήμες (Φυσική, Βιολογία, Χημεία κ.τ.λ.) προς τα Μαθηματικά είναι και θα γίνονται όλο και περισσότερο σύνθετες, όλο και περισσότερο πολύπλοκες. Καταλαβαίνετε λοιπόν πως περιθώρια για απλά Μαθηματικά που να τα κατανοεί ο μέσος πολίτης δεν υπάρχουν πλέον.

Και αν μου επιτρέπετε, μόνο από διαίσθηση Θα έλεγα πως δυστυχώς η πολυπλο­κότητα και η δυσκολία να παρακολουθεί κανείς τις εξελίξεις όχι γενικά στα Μαθηματικά, γιατί αυτό έχει εκλείψει προ πολλού, αλλά ακόμα και στον πιο εξειδικευμένο τομέα τους δεν έχει άνω φράγμα. Και μη νομίζετε ότι αυτό δεν αποτελεί ζήτημα για τα Μαθηματικά και τους Δημιουργούς τους. Το πρόβλημα πλέον δεν είναι μόνο μεταξύ του κόσμου των Μαθηματικών και του μέσου πολίτη, αλλά έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις και στο εσωτερικό του κόσμου αυτού. Το επισημαίνουν οι μεγαλύτεροι σύγχρονοι Μαθηματικοί και πολλοί απ' αυτούς καταβάλλουν υπεράνθρωπες προσπάθειες για την άμβλυνση του προβλήματος. Μια από τις τελευταίες μεγάλες τέτοιες προσπάθειες είναι η έκδοση από το εκδοτικό του Princeton του υπερτόμου «Πιο Princeton Companion to Mathematics» την ευθύνη της σύνταξης και έκδοσης του οποίου είχε αναλάβει ένας από τους μεγαλύτερους Μαθηματι- κούς των τελευταίων χρόνων ο βραβευμένος με το Fields Medal Καθηγητής του Cambridge, Timothy Gowers.

Επομένως η προσπάθεια για άλλα Μαθηματικά είτε για απλούστευση των Μαθηματικών, μάλλον δεν απότελεί σήμερα ένα αίτημα με απήχηση στον κόσμο των Μαθηματικών. Σίγουρα όμως στον τρόπο διδασκαλίας και μύησης των νέων ανθρώπων στα Μαθηματικά ακόμα και σε επίπεδο μεταπτυχιακών σπουδών υπάρχουν τερά­στια και ανεξερεύνητα ακόμα περιθώρια. Και στο βαθμό που αυτό Θα γίνεται όλο και περισσότερο κοινή συνείδηση δεν μπορεί κανείς παρά να είναι αισιόδοξος τόσο για το μέλλον της Μαθηματικής σκέψης, όσο και των ίδιων των Μαθηματικών. Διαφορετικά, όλο και λιγότεροι νέοι άνθρωποι Θα προσελκύονται στο χώρο της Επιστήμης των Μαθηματικών και αυτό μόνο Θετικές επιπτώσεις δεν θα μπορούσε να έχει, τόσο για τα Μαθηματικά, όσο και την Οικονομία και την ανάπτυξη. Κι αυτό έχει ήδη απασχολήσει πολλές χώρες και έχουμε αναφερθεί αρκετές φορές στα τεύχη του «φ» στη στήλη «Δίκτυο Επιλογές» σε προσπάθειες που γίνονται ανά τον κόσμο για τη Μαθηματική Εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες.

Δυστυχώς στη χώρα μας, με την προχειρότητα που μας διακρίνει τα τελευταία 30 χρόνια η Μαθηματική μας Εκπαίδευση την οποία καθημερινά βιώνω, υπερασπίζομαι και φροντίζω να βελτιώνω όσο περνά απ' το χέρι μου, τουλάχιστον για τους μαθητές μου, με λύπη μου Θα επαναλάβω και εγώ αυτό που όλοι οι συνάδελφοι μου, όλων των βαθμίδων διαπιστώνουν. «Έχουμε πέσει πολύ χαμηλά, υπάρ­χει επείγουσα ανάγκη για σοβαρότερη αντιμετώπιση της Μαθηματικής μας Εκπαίδευσης καθότι, "καιροί γάρ ού μενετοί" ».